Hoe een bordje naast een schilderij verwarring kan zaaien

Het is al veel te lang geleden dat ik bij het Drents Museum ben geweest. Ik herinner me vooral de pijlpunten, urnen en natuurlijk het meisje van Yde, wat ik als kind nogal spannend vond. Het Drents Museum is sinds die tijd behoorlijk uitgebreid en is er ruimte voor grotere exposities zoals The Glasgow Boys.
Nog nét op tijd -de tentoonstelling zou nog twee dagen duren- greep ik de kans om in aanraking te komen met het bijzondere werk van een innovatieve groep jonge Schotse schilders. Ik had er zin in; hopelijk het museum ook…

“Denkt u eraan om uw tas voor u te houden, tegen het lichaam?” vraagt een suppoost bezorgd aan mij, terwijl ik bij een groot schilderij sta waarop een marktkraam vol met groenten staat afgebeeld. Eigenlijk was er een vrouw bij deze kraam geschilderd, maar de schilder had ervoor gekozen om haar over te schilderen. Haar plaats werd ingenomen door twee strengen uien. Dat intrigeert mij. Waarom een vrouw vervangen door uien? In mijn hoofd schraap ik met mijn nagels over de geschilderde uien; net zo lang tot de vrouw weer tevoorschijn komt. Gelukkig kan de suppoost mijn gedachten niet lezen, anders zou ze mij eruit hebben gegooid in plaats van te praten over mijn handtasje.

Met mijn tas stijf tegen mijn lichaam gedrukt vervolg ik mijn weg. Deze tentoonstelling verrast mij. Sowieso vind ik het mooi om te ontdekken dat deze groep schilders in de periode 1880-1900 de wereld over heeft gereisd om kunst te maken. Het levert werken op waarbij je als kijker een andere wereld ingezogen wordt. Die wereld kan dichtbij zijn, zoals bijvoorbeeld Zweeloo, of juist ver weg zoals Japan. Ik vind het fantastisch dat een schilderij de mogelijkheid biedt om als het ware in een ander landschap te kunnen staan. Of om bijzondere mensen te observeren. Of om simpelweg naar eten te staren.

Aangezien ik ook nog een beetje wil nadenken over Kunstberg, ben ik nieuwsgierig of de tentoonstelling The Glasgow Boys kinderen aanspreekt en welke middelen hiervoor worden gebruikt. Het museum blijkt een speciale familieroute te hebben uitgezet, waarbij kinderen opdrachten krijgen en spelletjes kunnen doen die gericht zijn op de tentoonstelling. Er zijn vergrootglazen, walkie talkies en verrekijkers te leen. “Soms is het fijn om alles om je heen te vergeten en even helemaal in een schilderij te stappen,” staat er in het kinderboekje dat ik mee mag nemen. Ja precies, zo is het! Het kind in mij staat blij te juichen…

…Vijf minuten later staat de volwassene in mij weer met beide benen op de grond. Ik kijk naar een schilderij van John Lavery. Daarop staan twee handwerkende vrouwen afgebeeld die buiten onder een boom zitten. De ene vrouw lijkt tegen de ander te praten. Wat ze zegt, daar zal niemand ooit nog achterkomen en dat vind ik prima. Ik fantaseer graag over wat er zou kunnen gebeuren of wat er verteld wordt. Of zegt er niemand wat? Alles is mogelijk.

Van het bordje dat naast het schilderij hangt, word ik wat minder blij… VERBORGEN VERHALEN staat daar met grote letters boven. Deze kop is veel groter dan de titel van het bijbehorende schilderij. Het landschap met de vrouwen verdwijnt uit mijn hoofd. Mijn aandacht is nu volledig bij het bordje dat zegt: “We zien waarschijnlijk twee kamermeisjes uit een naburig hotel. Ze zijn aan het handwerken, maar ook aan het roddelen. Waarover? Die interactie past helemaal niet bij het naturalisme, maar Lavery kan het niet laten.” Ik raak in de war. Waarschijnlijk twee kamermeisjes, maar hoe weet je dat? Roddelen, hoezo? En wát kan Lavery niet laten? En hoe komt de maker van de bordjes aan al deze wijsheid?

Een bezoeker die blijkbaar minder goed in de gaten is gehouden door de suppoost, heeft het woord ‘roddelen’ op het bordje vervangen in ‘praten’. Eigenlijk ben ik het daar wel mee eens; praten komt neutraler over. Liever had ik dezelfde tekst op dat bordje gewild als in het kinderboekje: “Soms is het fijn om alles om je heen te vergeten en even helemaal in een schilderij te stappen.” Vooral voor volwassenen lijkt het mij belangrijk dat je de mogelijkheid hebt om je verbeeldingskracht te gebruiken in plaats van uit te gaan van een tekst die zegt hoe je dingen moet zien. In het dagelijks leven krijg ik naar mijn idee al teveel teksten te lezen waarover ik moet nadenken en waarnaar ik moet handelen. Een museum lijkt mij -letterlijk en figuurlijk- een uitgelezen plek om alles los te laten en kunst te ervaren door er goed naar te kijken. Dit bordje sluit niet echt op dit beeld aan.

De kleurrijke werken van The Glasgow Boys bieden een prachtige ontdekkingsreis waarbij ik mezelf aanleer om steeds meer bordjes te negeren. Toch gaat het op het einde bijna opnieuw mis. Ik ontdek een werk waarop een imposante man is geportretteerd: Edward Atkinson Hornel. Mijn ogen scannen het bijschrift: “Glasgow Girl”. De context ontgaat mij even: hoe kan zo’n man nou een meisje zijn? Als ik het bordje verder lees, blijkt E.A. Hornel geportretteerd te zijn door een vrouwelijke schilder: Bessie MacNicol. Zij blijkt dus de Glasgow Girl te zijn van dit verhaal. Het duurt een tijdje voordat mijn brein dit doorheeft.

Verderop in het Drents Museum worden schilderijen met Drentse heidelandschappen geëxposeerd. Deze doen me denken aan vroeger, ver voordat ik als student geadopteerd werd door de stad Groningen. Naast deze werken hangen kleine bordjes met daarop slechts de titel van het schilderij en wie het heeft gemaakt. Wat een verademing; nergens teveel informatie en alle ruimte voor eigen fantasie. Ik haal opgelucht adem. Niet afgeleid worden doordat je van alles moet lezen, maar de mogelijkheid hebben om onbevangen in een schilderij te stappen; volgens mij is dat een verrijking.

Onderwerp Recensie